In de huidige arbeidsmarkt is het belangrijker dan ooit dat werknemers zich veilig en op hun gemak voelen op het werk. Psychologische veiligheid is een belangrijke factor voor het welzijn, effectiviteit van het team, en het succes van de organisatie. In dit artikel gaan we dieper in op de rol van de vertrouwenspersoon voor psychologische veiligheid op de werkvloer.
Allereerst: wat is psychologische veiligheid?
Als we het hebben over psychologische veiligheid op de werkvloer, spreken we over de mate waarin medewerkers zich veilig voelen om open te communiceren, vragen te stellen en te leren van fouten, zonder angst voor negatieve gevolgen. Psychologische veiligheid heeft een aanzienlijke impact op zowel de prestaties als het welzijn van je medewerkers. Wist je dat een veilige, ondersteunende werkomgeving behalve medewerkerstevredenheid, ook innovatie en creativiteit stimuleert? (Edmondson, 2019)
Bovendien draagt psychologische veiligheid bij aan een hogere mate van tevredenheid en betrokkenheid van medewerkers, wat op zijn beurt leidt tot een lager verloop (Gagné & Deci, 2005) en hoge productiviteit (Verstuyf & Vansteenkiste, 2008). Dit zorgt dan weer voor kostenbesparing, sterkere teams en een goede bedrijfscultuur.
Een gebrek aan psychologische veiligheid
Bijna een derde van de werknemers ervaart moeilijkheden bij het aansnijden van lastige kwesties, twijfelt om hulp te vragen, of heeft moeite met het omgaan met fouten. Alles vanwege het ontbreken van psychologische veiligheid op de werkvloer. Deze bevindingen benadrukken opnieuw hoe belangrijk het is voor organisaties om een omgeving te creëren waarin alle medewerkers zich vrij voelen om hun gedachten, zorgen en ideeën te uiten, zonder angst voor negatieve gevolgen.
Psychologische veiligheid maakt een team goed en effectief
Er zijn verschillende onderzoeken geweest naar de effectiviteit van teams. Een mooi onderzoek is Project Aristotle van Google. Ken je dit nog niet, dan raden we je aan om naar dit fragment uit de MBA in één dag van Ben Tiggelaar te kijken.
Uit het onderzoek wat door Aristotle gedaan is onder 180 teams binnen Google, zijn 5 punten geconcludeerd die een team goed en effectief maken:
- Psychologische veiligheid
- Op elkaar kunnen rekenen
- Structuur en helderheid
- Betekenis
- Impact
Wil je hier nu meer over weten? We hebben een e-book geschreven over emotionele besmetting: een grote oorzaak van uitval op de werkvloer. In dit e-book hebben we ook een hoofdstuk gewijd aan wat een team juist wél goed en effectief maakt.
Ongewenst gedrag besmet de hele werkvloer
Pesten, agressie, discriminatie en seksuele intimidatie komt helaas in veel organisaties voor. Deze vormen van ongewenst gedrag op de werkvloer zijn uiterst destructief voor de slachtoffers, maar ze ‘besmetten’ ook de hele werkomgeving.
Werknemers die zich niet psychisch veilig voelen, dus die zich onveilig of ongewenst voelen, zijn vaak minder gemotiveerd, minder productief en kunnen lijden onder gezondheidsproblemen (Edmondson, 2019)
Zoals we aan het begin van dit artikel al schetsten, heeft zoiets niet alleen impact op het persoonlijke leven van een medewerker. Het uit zich ook op de werkvloer. Een hoger ziekteverzuim en een hoger personeelsverloop zijn vaak het gevolg. Het is dus belangrijk dat er structureel gewerkt wordt aan het voorkomen van mentaal ziekteverzuim door ongewenst gedrag.
De rol van de vertrouwenspersoon
In de ideale situatie is een vertrouwenspersoon helemaal niet nodig. Iedereen zou zich gewoon fatsoenlijk en professioneel moeten gedragen richting zichzelf, de werkgever, collega’s en eventueel klanten. Echter is de werkelijkheid anders. En omdat de werkelijkheid op alle lagen soms conflicteert met de ideale wereld, wordt betrouwbaarheid en veiligheid ‘ingekocht’.
En dit is waar de vertrouwenspersoon om de hoek komt kijken. De vertrouwenspersoon speelt een belangrijke rol in het beleid ongewenste omgangsvormen binnen een organisatie. De vertrouwenspersoon biedt een luisterend oor voor de medewerker die vertrouwelijke zaken wil bespreken. Daarnaast dient deze persoon als eerste opvang waarna tussen de medewerker en vertrouwenspersoon overlegd wordt wat de vervolgstappen zullen zijn.
Wanneer is een vertrouwenspersoon verplicht?
Een vertrouwenspersoon is voor geen enkel bedrijf verplicht. Laten we dat vooropstellen. En tegelijkertijd is een goed PSA-beleid wél verplicht. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon is hierin een logische stap. Terwijl we dit schrijven (april 2024) ligt er een wetsvoorstel bij de eerste kamer om voor organisaties met meer dan 10 medewerkers de vertrouwenspersoon wél verplicht te stellen.
De aanwezigheid van een vertrouwenspersoon in een bedrijf is niet verplicht, maar werkgevers zijn wel verplicht om een veilige werkomgeving te bieden
“Psychologische veiligheid is minder goed verankerd dan gedacht”
Aldus Inge te Brake van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen. Volgens te Brake heeft 42% van de bedrijven geen vertrouwenspersoon. “Bedrijven denken soms dat het niet nodig is, omdat grensoverschrijdende gevallen bij hen niet voorkomen. Daarnaast zijn sommige bedrijven ook beducht voor de kosten. Plus de overtuiging dat het aanstellen van vertrouwenspersonen leidt tot een toename van het aantal meldingen. Alles wat je aandacht geeft groeit, dat soort aannames.”
Dit is de grootste en hardnekkige drogreden die er is. “We hebben het er maar niet over, want dan is het er niet”. Wat een struisvogelpolitiek. Dit zie je vooral bij leidinggevenden die verlegen zijn met dit soort thema’s en liever met de inhoud bezig zijn. En daarmee op de lange termijn de mens kwijtraken. ‘Ja, we leven in een veel sociaal emotioneel gevoeliger tijdsgewricht’ en ‘ja, we mogen soms wat meer aanpassen dan zeuren’, maar dat neemt niet weg dat mensen hier last van kunnen hebben én dat het aandacht behoeft.
Links of rechtsom, je moet er iets mee. Óf preventief, óf na een ziekteperiode. En veelal weten mensen dit wel, maar haperen ze bij de invulling. En dat is een eerlijke en terechte vraag. Als je daar zelf niet uitkomt, wat best logisch is gezien de complexiteit, kunnen we hierin naast je staan. Maar dan neem je het issue, de persoon én jezelf wel serieus.
De meeste vertrouwenspersonen zijn nog altijd eigen medewerkers
Uit een onderzoek uit 2018 naar vertrouwenspersonen dat werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van SZW, blijkt dat veel werkgevers een vertrouwenspersoon hebben aangesteld omdat ze denken dat het verplicht is, terwijl dit niet zo is. Verreweg de meeste vertrouwenspersonen zijn eigen medewerkers. Twee derde daarvan heeft geen specifieke training/opleiding gevolgd voor het bekleden van de rol, dus wanneer ze een melding krijgen weten ze veelal niet hoe ze daarmee om moeten gaan.
Sommige vertrouwenspersonen krijgen nooit een melding, vooral de interne vertrouwenspersonen niet. De weg naar de vertrouwenspersoon is in veel organisaties onbekend, aldus het onderzoek.
Inge te Brake: “Ik vraag me wel eens af hoe serieus werkgevers dit onderwerp nemen, terwijl de belangen toch zo groot zijn. Meer dan 8% van het ziekteverzuim is het gevolg van intimidatie en geweld op de werkvloer. Dat komt overeen met een schadepost van 1,7 miljard euro. Hoeveel verlies kun je lijden voordat je maatregelen neemt die dit kunnen voorkomen?”
Extern vertrouwenspersoon Groningen
Het duurt gemiddeld 293 dagen voordat werknemers met mentaal verzuim weer aan het werk gaan. (ArboNed, 2022) Om mentaal uitval te voorkomen, is een extern vertrouwenspersoon een goede stap. Op deze manier breng je sociale rust in de organisatie, blijf je als werkgever voldoende op de hoogte én voldoe je aan de wet- en regelgeving.
Ben je op zoek naar een extern vertrouwenspersoon in Groningen? Neem vrijblijvend contact met ons op. Onze vertrouwenspersoon Mariska komt graag vrijblijvend langs om haar werkwijze en de mogelijkheden te bespreken. Neem contact met ons op door te bellen naar: 050-2340700 of door te mailen naar vraag@probaat.nu
Wil je onze eigen Mariska eerst zien/horen?
We hebben een nieuwe podcastaflevering opgenomen over de vertrouwenspersoon waarin onze eigen vertrouwenspersoon Mariska te gast is. Luister en huiver en wie weet mag ze jullie binnenkort helpen als extern vertrouwenspersoon!
Bij ons kun je in abonnementsvorm gebruik maken van een vertrouwenspersoon. Je hoeft hem/haar dan niet zelf op de loonlijst te hebben, maar je hebt wél je eigen inzicht.
