Ruim 1,2 miljoen werknemers hadden het afgelopen jaar te maken met discriminatie, pesten of seksuele-intimidatie op het werk (TNO, 2023). Pesten en discriminatie op het werk kan leiden tot ernstige gezondheidsklachten en is letterlijk ziekmakend.
Wanneer spreken we over pesten op het werk?
Een lolletje moet af en toe kunnen en gaat over en weer tussen twee personen. Pesten daarentegen is structureel negatief gedrag waarbij de gepeste het gevoel heeft zich niet te kunnen verweren. Het gaat dus niet om een eenmalig incident of conflict, maar om een structurele ongelijkwaardigheid. Pesten op de werkvloer kan voor komen tussen collega’s, maar ook tussen leidinggevende en werknemer of zelfs door derden (klanten/patiënten).
Voorbeelden van pesten op de werkvloer
Pestgedrag op de werkvloer komt voor in allerlei vormen. Het kan gaan om psychisch of zelfs fysiek lastigvallen, maar ook om online pesten. Een aantal voorbeelden van pestgedrag door collega’s en leidinggevenden zijn:
- Direct relationeel pesten: negeren, buitensluiten, niet groeten, niet reageren, weigeren samen te werken
- Indirect relationeel pesten: roddelen, vertrouwelijke informatie lekken, gezag ondermijnen
- Materieel pesten: spullen of bestanden kwijt maken, informatie achterhouden of niet doorsturen, beschadigen van eigendommen
- Verbaal pesten: vervelende opmerkingen maken, beledigen, schelden, bespotten, openlijk terechtwijzen, kritiek uiten op iemands persoonlijke leven
- Fysiek pesten: blokkeren van de uitgang, duwen, in elkaar slaan, ongewenst aan het lichaam zitten.
Bron: Wegwijzer Pesten TNO, 2015
Als leidinggevende pestgedrag herkennen en aanpakken
Pesten op het werk is een probleem in onze samenleving. Doortastend en zorgvuldig optreden als leidinggevende is van groot belang.
TNO heeft in opdracht van het ministerie van SZW de Wegwijzer Pesten ontwikkeld. Deze is erop gericht de gepeste, de omstander en de leidinggevende/HR-medewerker te helpen bij het (h)erkennen van pestgedrag en de handvatten te geven om pesten aan te pakken. De wegwijzer geeft uitgebreide informatie over wat pesten is, hoe je het herkent wat je als leidinggevende gericht kan doen.
In deze wegwijzer lees je wie er vatbaar is om gepest te worden, wie er vatbaar is om anderen te pesten en in welk soort organisatie dit het meeste voorkomt.
We raden je aan om deze wegwijzer als leidraad te gebruiken in de aanpak van pesten in de organisatie
Gevolgen van pesten op het werk
Pesten kan letterlijk ziekmakend zijn en gaat gepaard met zowel psychische als lichamelijke klachten:
- Slaap- en concentratieproblemen
- Depressiviteit
- Lichamelijke klachten als buikpijn, hoofdpijn, hoge bloeddruk, duizeligheid en hartkloppingen
- Angststoornissen, PTSS en burn-out
- Twijfelen aan jezelf en je bestaan
- Weinig motivatie, betrokkenheid en productiviteit
- Stress
Samengevat zorgt pesten voor een gevoel van onkunde, schaamte en een gebrek aan waardering. Niemand wil zich zo voelen, dus vaak zien we dat men wil compenseren door pesterijen te vermijden of zich te verzetten. Dit kost energie. Wanneer iets blijvend meer energie kosten dan het oplevert, loop je op de lange termijn leeg. Depressie en burn-out kunnen hier een gevolg van zijn.
Wat zijn de kosten van pesten op de werkvloer?
Pesten kan naast de gevolgen voor het slachtoffer, ook allerlei gevolgen hebben voor de organisatie. Bijvoorbeeld: verminderde productiviteit, meer verzuim en zelfs een verhoogde uitstroom van werknemers. Dit laatste brengt juridische kosten (vertrekregelingen en outplacementtrajecten) maar ook kosten voor het aantrekken van vervangend personeel met zich mee.
Pesten op werk zorgt naar schatting jaarlijks voor vier miljoen extra verzuimdagen. Dat betekent 900 miljoen euro aan loondoorbetaling voor werkgevers, zo berekende TNO.
Ik (leidinggevende) wil pestgedrag in mijn organisatie aanpakken. Wat kan ik doen?
Als werkgever is het je wens én een plicht om zorg te dragen voor je medewerkers. Hieronder vind je de stappen die je verder kunnen helpen in de aanpak van pesten op de werkvloer. (bron: wegwijzer TNO)
- Stel een norm en maak afspraken
Duidelijkheid over onacceptabel gedrag werkt. Maak daarom duidelijke afspraken en leg deze vast in een gedragscode en protocol welke voor iedereen toegankelijk is.
- Draag de norm uit
Breng iedereen in de organisatie op de hoogte van het protocol, de norm en de afspraken d.m.v. posters, mailing of een informatiebijeenkomst. Zorg daarnaast dat je leidinggevenden actief traint om pestgedrag te herkennen en aan te pakken.
- Geef het goede voorbeeld
Vertoon als leidinggevende zelf geen gedrag dat onacceptabel is volgens de met elkaar afgesproken organisatienorm. Laat zien hoe het hoort!
- Komt pesten toch voor? Onderneem actie!
Ga het gesprek aan met zowel de gepeste als pester en tref sancties. Is de pester een collega-leidinggevende? Spreek deze dan aan op zijn/haar gedrag. Eventueel samen met een hogergeplaatste. Herhaal het uitdragen van het protocol en de daarbij gemaakte afspraken.
- Biedt steun aan de gepeste
Laat de gepeste niet aan zijn/haar lot over. Luister naar (de signalen van) de gepeste en kijk wat de organisatie kan doen om te zorgen dat de gepeste (weer) op een prettige manier aan het werk kan. Dit kan je doen door ondersteuning in te schakelen door een externe partij zoals Probaat.
Dit is mariska
Onze Probater Mariska is teamcoach en vertrouwenspersoon. Mariska kan langszij komen om in gesprek te gaan met de gepeste en samen kijken wat er nodig is om weer in volle tevredenheid aan het werk te gaan.
Wees zuinig op je medewerkers en bespaar torenhoge kosten door ziekteverzuim. Investeer preventief in een extern vertrouwenspersoon en teamcoach zoals bijvoorbeeld Mariska.
