Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is al jaren het belangrijkste arbeidsrisico. Maar liefst een derde deel van het langdurige verzuim heeft een psychische oorzaak. Dat is dus niet meer de rug, schouders, armen of je gehoor. Mentale klachten staan op nummer één van oorzaken qua uitval. Wat is psychosociale arbeidsbelasting en wat kan je eraan doen?
Wat is psychosociale arbeidsbelasting?
In het kort vallen onder psychosociale arbeidsbelasting alle factoren die op het werk stress kunnen veroorzaken. De omgang met je collega’s, leidinggevenden, leerlingen, klanten, cliënten en patiënten kunnen veel invloed hebben op hoe je je voelt. Zeker als er sprake is van ongewenst gedrag op het werk zoals pesten, agressie, discriminatie, of seksuele intimidatie, maar ook een hoge werkdruk. Dit zijn allemaal vormen van PSA. PSA is verantwoordelijk voor maar liefst 20% van de totale werk gerelateerde ziektelast.
Vormen van ongewenst gedrag
Er zijn veel factoren die een PSA kunnen veroorzaken. Deze bepalende factoren noemt de wetenschap met een mooi woord determinanten. We behandelen de grootsten hieronder. Alle determinanten zijn te vinden in de factsheet van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Pesten en discriminatie op het werk
Pesten door leidinggevenden of collega’s komt relatief veel voor. Onder bijna 7% van het aantal werkenden in Nederland speelt dit. Ook verzuimt bijna 15% van de werknemers die aangeven (zeer) vaak gepest te worden door leidinggevenden of collega’s. Daarnaast heeft de helft van alle discriminatie klachten te maken met werk. De consequenties voor de gepeste en gediscrimineerde medewerker is ernstig. Het maakt je letterlijk ziek.
Slachtoffers voelen zich machteloos, verliezen hun zelfvertrouwen en de drempel om naar het werk te gaan wordt steeds groter. Ze kunnen slaapproblemen ontwikkelen en hun waardigheid en integriteit wordt beschadigd. Uiteindelijk melden ze zich ziek. Het pestgedrag kan er zelfs toe leiden dat de werknemer uitvalt met een burn-out. Een werknemer met een burn-out is gemiddeld 290 dagen niet inzetbaar. Hoog tijd om stress en psychische klachten vroegtijdig te herkennen en aan te pakken.
De gevolgen van seksuele intimidatie zijn vergelijkbaar met die van pesten en discriminatie. Het tast de waardigheid en integriteit aan en het heeft enorme gevolgen op zijn of haar mentale welzijn. Uiteindelijk meldt hij of zij zich ziek. Zelfs arbeidsongeschiktheid is een gevolg van seksuele intimidatie. Klik op het woord om te lezen wat we hierin specifiek kunnen doen.
Agressie
Eén op de vier werknemers krijgt op het werk te maken met intimiderend gedrag. Van collega’s, leidinggevenden, klanten of leveranciers. Het gaat daarbij om beledigen, bedreigingen en soms zelfs fysiek geweld.
Voor zowel hoge taakeisen als lage autonomie is er ruim bewijs ontwikkeld dat het de kans op PSA vergroot. Als iemand met plezier en gemotiveerd werkt, haalt hij energie uit zijn werk. Ervaart de werknemer werkstress, bijvoorbeeld door een te hoge werkdruk, dan neemt de kans op verzuim toe. Van het langdurend psychisch verzuim, valt een kwart van de werknemers uit door stress.
Deze mensen hebben een verhoogde kans op PSA
Bepaalde groepen mensen hebben een hogere kans op PSA. Dit zijn: vrouwen, lager opgeleiden, dertigers, oudere werkenden, alleenstaanden en personen met een migratieachtergrond. Deze verhoogde kans betekent niet dat deze personen gevoeliger zijn voor PSA, maar vooral dat deze groepen vaker te maken hebben met risicofactoren voor PSA.
PSA-beleid
Psychosociale arbeidsbelasting is in artikel 1 van de Arbowet gedefinieerd. Als werkgever is het je plicht om grensoverschrijdend gedrag en werkdruk zo veel mogelijk te voorkomen. De aanpak van ongewenste situaties leg je vast in een PSA-beleid. Dit beleid is zelf vorm te geven, maar ook in samenwerking met Probaat. Volgens de Arbowet ben je verplicht om een beleid te maken tegen psychosociale arbeidsbelasting.
Voor het opstellen van een effectief beleid breng je eerst de oorzaken van de daadwerkelijke arbeidsbelasting in kaart. Dit door middel van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Dit gevolgd door een protocol voor ongewenste omgangsvormen en de werkdruk. Een protocol waar iedereen zich aan dient te houden. Daarnaast benoem je een klachtencommissie en een intern of extern vertrouwenspersoon.
Laten we niet vergeten dat de medewerker zelf ook verantwoordelijk is voor een goed PSA-beleid. De medewerker dient goed voor de organisatie én zichzelf te zorgen door bijvoorbeeld tijdig onderwerpen bespreekbaar te maken en ondersteuning te omarmen. Als goed medewerker neem je je verantwoordelijkheden om zo gezond te leven en werken.
Maatregelen tegen PSA
Het liefst blijf je ver weg van PSA. Er zijn verschillende maatregelen die je kunt nemen tegen psychosociale arbeidsbelasting.
- Stel een vertrouwenspersoon aan.
- Maak een gedragscode. Hierin bespreek je de gewenste en ongewenste omgangsvormen. Bepaal wat gewenst is binnen jouw organisatie.
- Stel een klachtenprocedure en klachtencommissie op zodat werknemers hun klachten kunnen delen.
- Verdiep je in de oorzaken van werkdruk binnen het bedrijf. Bijvoorbeeld door een anonieme vragenlijst die je gratis en gemakkelijk online kan maken.
- Geef voorlichting aan je medewerkers over PSA, maar communiceer er ook structureel over. Gewoon op een laagdrempelige manier. Het is een begrip die nog niet algemeen bekend is. Bespreek de risico’s, gevaren en gevolgen.
Ben je ervan overtuigd dat je al genoeg doet aan PSA? Doe eens de online zelfinspectie en kijk wat je nog kan verbeteren!
