Het onderwijs draagt de ‘titel’ kampioen burn-out klachten. 17% van alle medewerkers in Nederland hadden in 2021 te maken met een burn-out. 27,4% van deze groep komt uit het onderwijs. Werk aan de winkel dus. En niet een beetje ook. We geven je tips zodat jij werkstress in je organisatie kan verminderen. Zo voorkomen we uitval op de lange termijn.
Eerst dit. Wat is het verschil tussen werkdruk en werkstress?
Taken niet binnen de beschikbare tijd óf eisen kunnen behappen. Dat is veelal de situatie wanneer we spreken over werkdruk. Werkdruk is in een bepaalde mate nodig om goed te kunnen werken. Zonder werkdruk komen sommigen van ons niet in actie. Die hebben iets nodig om te presteren. Dit noemen we gezonde werkdruk. Als de taken echter niet binnen de beschikbare tijd óf eigen kunnen behappen, kan een hoge werkdruk kan leiden tot werkstress. Werkstress is de lichamelijke reactie op (werk)druk. Deze reactie kan zowel door anderen als door jezelf gecreëerd worden. Niet alleen werkdruk, maar ook andere vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) kunnen leiden tot werkstress. Werkstress ontstaat wanneer er geen goede balans is tussen belasting en belastbaarheid. Werkstress is dus het gevolg van ons lichaam op te veel ongezonde werkdruk.
Wat is het verschil tussen werkstress en een burn-out?
Stress helpt ons wanneer we iets moeten doen wat spannend is. Bijvoorbeeld wanneer we een presentatie moeten geven. Na de presentatie daalt het stressniveau weer. Dit is een gezonde manier van stress. Ongezonde stress (werkstress) ontstaat wanneer we constant het gevoel hebben te moeten presteren. Ondanks dat hier geen directe aanleiding voor is. Het lichaam maakt continu het stresshormoon cortisol aan. De stress wordt chronisch. Je lichaam en geest geven een uitputtingsreactie. Een burn-out. Deze uitputtingsreactie is het resultaat van langdurige ongezonde stress.
Wat zijn de oorzaken van werkstress in het onderwijs?
In Nederland is psychosociale arbeidsbelasting (PSA) de nummer één beroepsziekte. Werkstress is een element van PSA. Het onderwijs loopt al jaren aan kop als het gaat om het percentage werknemers met burn-out klachten.
Werkstress hoeft niet altijd alleen veroorzaakt te worden door de werksituatie. Een hoge belasting op zowel het werk als in het privéleven, kunnen ook ongezonde stressklachten veroorzaken. Deze stressklachten kunnen negatieve gevolgen hebben op het functioneren op het werk. Binnen het onderwijs spelen verschillende factoren een rol bij de ervaring van werkstress. Ook is dit per persoon heel verschillend.
Oorzaken van werkstress in het onderwijs. (Bron: Neurohabits.nl, 2021)
- Hoge werkdruk. Bijvoorbeeld door grote klassen en het geven van passend onderwijs;
- Beperkingen van de autonomie en regelmogelijkheden;
- Vergroot takenpakket. Meer administratieve taken;
- Zware geestelijke en emotionele belasting;
- Gebrek aan ondersteuning van de directie. (Al hebben de organisaties waar wij mee werken daar natuurlijk geen last meer van 😉)
Symptomen werkstress onderwijs
Als direct leidinggevende wil je een burn-out bij je medewerkers voorkomen. Zeker in deze tijd waarin goede leerkrachten schaars zijn. Door werkstress te signaleren, is een burn-out te voorkomen. Werkstress kan zich uiten in vier verschillende ‘symptoomgroepen’.
- Lichamelijke symptomen | Moe, verminderde weerstand, misselijkheid of hartkloppingen.
- Cognitieve symptomen | Piekeren, geheugen- en concentratieproblemen.
- Emotionele symptomen | Somberheid, prikkelbaar, huilbuien of woedeaanvallen.
- Gedrag symptomen | Te laat komen of eerder weggaan, vaak ziekmelden, chaotisch worden óf juist enorm gestructureerd werken, geen pauze nemen.
Met name de gedragssymptomen zijn goed te herkennen als leidinggevende in het onderwijs. Herken je meerdere van deze symptomen? Trek dan aan de bel. Je bent er nu nog op tijd bij.
Zijn sommige leerkrachten extra vatbaar voor werkstress?
Iedereen kan overspannen raken of op een gegeven moment een burn-out krijgen. Dat je dit alleen zou overkomen als je ‘zwakker’ bent, is dus onzin. Wel zijn er een aantal kernmerken die je extra vatbaar kunnen maken voor werkstress. Deze kenmerken zijn:
- Perfectionist;
- Harde werkers;
- Gevoelsmensen;
- Moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen;
- Betrokken en loyaal;
- Verantwoordelijkheidsgevoel.
Deze kenmerken beschrijven de perfecte medewerker. Toch? Een betrokken, verantwoordelijke en loyale harde werker. Dat klopt. En daarom zal het ook best eens voorkomen dat een van de beste leerkrachten uitvalt door werkstress. Een kracht kan namelijk ook een valkuil zijn.
Drie tips hoe je als leidinggevende werkstress kan verminderen in het onderwijs
- Pak de tijdverspilling aan
Tijdverspilling? Ja. Activiteiten die weinig waarde toevoegen zou je moeten terugdringen. Kijk eens in hoeverre al die vergaderingen nodig zijn. Dan hebben we het nog niet gehad over al die tijdrovende administratie. Wat kan je hier als directeur/leidinggevende schrappen zodat de leerkrachten meer tijd hebben voor hun leerlingen?
- Communiceer
Werkstress is in organisaties vaak moeilijk bespreekbaar. Pak dat aan. Vaak vinden medewerkers het zelf een teken van zwakte om aan te geven dat ze werkstress ervaren. Communiceer gewoon met je leerkrachten. Het is echt niet heel moeilijk. Maar door met elkaar te communiceren, kunnen problemen vroegtijdig gesignaleerd worden. Zo wordt uitval voorkomen.
- Focus op gewoontevorming voor een duurzame oplossing
Sporadische trainingen zijn vaak inspirerend. Maar ze leiden niet per direct tot duurzame verbetering. Waarom? Omdat er geen gewoonte van wordt gemaakt. Gewoontevorming is de sleutel naar het verbeteren van de vitaliteit. Na workshops en trainingen wil je als organisatie aan de slag te gaan met het gewenste gedrag. Alleen zo integreer je een blijvende gezonde gewoonte.
Leerkrachten zijn goed in het zorgen voor anderen; Probaat helpt hen inzichtelijk maken hoe je daarbij ook je eigen grenzen bewaakt.
JOSINE VAN ULDEN MA | INTERIMDIENSTEN BASISONDERWIJS
Burn-out leerkrachten
Veel mensen die niet in het onderwijs zitten hebben een rooskleurig beeld van meesters en juffen. Veel vakanties en korte werkdagen. Geweldig toch? In werkelijkheid komt er veel meer bij het lesgeven kijken. Het is al lang niet meer het klassikale. Het aantal leerkrachten met een burn-out is schrikbarend. Dit betekent niet dat er geen oplossingen zijn.
Gratis tips over werkgeluk als leidinggevende
Iedere twee weken geven wij tips aan leidinggevenden, HR medewerkers, P&O’ers, managers en werkgevers. Veelal gericht op het onderwijs. Wil je deze nuttige tips niet missen?
